Geo-standaarden

Met 3D omgevingsinformatie, creëer je een virtuele kopie van de werkelijkheid. En dan een virtuele kopie waarop je allerlei analyses kunt uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan volumeberekeningen, het bepalen van zichtlijnen of het berekenen van geluidsbelasting op gevels door verkeerslawaai.

Via een API (Application Programming Interface) kan je informatie makkelijker herbruikbaar maken voor programmeurs. Via een API kan je een applicatie automatisch toegang geven tot bepaalde informatie en/of functionaliteiten.

In de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT|IMGeo) standaarden is vastgelegd hoe overheidsorganisaties de inrichting van de buitenruimte - wegen, sloten, groenvoorziening, verkeerslichten - in Nederland digitaal vastleggen. De wettelijk verplichte BGT standaarden vormen de kern van het informatiemodel geografie (IMGeo).

In de Basisregistratie ondergrond (BRO) leggen verschillende bronhouders hun gegevens over de ondergrond vast. Van informatie over grondwater (kwaliteit-kwantiteit en gebruik) en bodemopbouw tot mijnbouw. Vanuit de Basisregistratie zijn deze verschillende gegevens vervolgens gestandaardiseerd beschikbaar voor zowel de overheid, particulieren als commerciële partijen.

Aandacht voor het juiste gebruik van coördinaatreferentiesystemen (CRS) is er traditioneel voornamelijk bij de inwinning van geodata. De laatste jaren zien we dit veranderen. Onder meer door de toenemende integratie van data over grenzen van domeinen, over grenzen van land/zee en over landsgrenzen.

Net als openbare voorzieningen moeten ook digitale voorzieningen, en zeker die van de overheid, toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Hoe werkt dat met geo-informatie?

Met het programma Doorontwikkeling in Samenhang van de Geo-basisregistraties (DiS Geo) werkt het Ministerie van BZK aan meer samenhang in de geo-informatie infrastructuur. Eén van de activiteiten is de doorontwikkeling van enkele bestaande geo-basisregistraties tot één samenhangende objectenregistratie. Vanuit verschillende deelopdrachten werken onder meer het Kadaster, de VNG en Geonovum aan verkenningen en producten die een bijdrage leveren aan de totstandkoming van de Samenhangende Objectenregistratie.

Internet is een prachtig en laagdrempelig medium om digitale informatie op te delen en te presenteren. Die kracht van het web willen we benutten om ook geo-informatie beter toegankelijk te maken.

Geography Markup Language (GML) is het uitwisselingsformaat voor geografische bestanden. Het definieert XML-codering voor het overbrengen en opslaan van allerlei geo-informatie, zoals geometrie, topografie, coverages en sensordata. GML kan worden gebruikt voor bestandsuitwisseling maar ook binnen webservices zoals WFS.

Geopackage is een op SQLite gebaseerde internationale open standaard waarmee je geografische informatie kunt uitwisselen. In 2019 is deze standaard opgenomen op de Nederlandse Pas-toe-of-leg-uit-lijst. Dit betekent dat Nederlandse overheidsorganisaties bij het aanbieden van een download van hun data naast GML ook het GeoPackage formaat moeten kunnen leveren.

In de verschillende registraties die de overheid beheert, is veel praktische basisinformatie te vinden. Om die informatie er uit te halen, moet je weten hoe de verschillende registraties zijn opgebouwd. Dat vraagt kennis die niet iedereen heeft en die tijd kost om je eigen te maken. Om hergebruik van gegevens uit de kernregistraties eenvoudiger te maken, werken Kadaster en Geonovum samen aan een semantisch samenhangend model. Met behulp van dit model kunnen gebruikers data uit verschillende bronnen in samenhang bevragen.

Het Informatiemodel Externe Veiligheid (IMEV) bevat afspraken over de digitale structuur waarin overheden gegevens vastleggen over de opslag, het transport en het gebruik van gevaarlijke stoffen. Al deze gegevens komen bij elkaar in het Register Externe Veiligheidsrisico's van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Op kaarten is vervolgens te zien waar externe veiligheidsrisico’s van toepassing zijn.

Geluid heeft invloed op de woon- en leefomgeving van mensen. Bij de inrichting van Nederland wordt rekening gehouden met de productie van geluid en belasting door geluid. Geluidgegevens die de overheid inwint, worden straks digitaal beschikbaar gesteld in de Centrale Voorziening Geluidgegevens. Het Informatiemodel Geluid beschrijft de afspraken die zijn gemaakt over de structuur van deze gegevens.

De positie van kabels en leidingen is van groot belang voor grondroerders. Het raken van een kabel of leiding is potentieel gevaarlijk en kan leiden tot grote schade. Een gemeenschappelijke begrippenkader voor kabels en leidingen helpt de gegevensuitwisseling rond werkzaamheden van grondroerders.

Een informatiemodel, ook wel dataspecificatie genoemd, zet schematisch de afspraken over begrippen en definities van gegevens binnen een bepaald domein op een rij. Dit vereenvoudigt de uitwisseling van informatie. Nederland kent veel sectorale of domeinspecifieke informatiemodellen. Een deel daarvan is gerelateerd aan het basismodel geo-informatie (NEN3610). Het merendeel van deze informatiemodellen wordt door vertegenwoordigers uit de sector zelf beheerd.

Klimaat- en milieuvraagstukken hebben vaak grensoverschrijdende oorzaken en gevolgen. Door gegevens over de leefomgeving uit te wisselen, kunnen we deze vraagstukken sneller en beter oplossen. De Europese INSPIRE richtlijn heeft de basis gelegd voor realisatie van een Europese digitale infrastructuur voor het uitwisselen van gegevens over de leefomgeving. Op dit fundament bouwt de EU voort met de ontwikkeling van (geo-)data spaces.

Om te kunnen beoordelen of een dataset of service bruikbaar is, wil je graag een aantal dingen van die dataset weten. Dat geldt zowel voor mensen als voor computers. Met behulp van metadata maak je een dataset of dataservice vindbaar en herbruikbaar. Hoe beter de kwaliteit van je metadata, hoe gemakkelijker je het de gebruiker maakt.

Data vindbaar maken over domeinen heen, ongeacht de catalogus waarin zij zijn gepubliceerd: dat is waar de metadata-standaard DCAT-AP-NL voor zorgt.

Om alle informatiemodellen in Nederland nog beter op elkaar aan te laten sluiten is een metamodel ontwikkeld voor informatiemodellering. Hierin komt de modelleringskennis van onder meer Geonovum, Kadaster en VNG Realisatie samen.

NEN 3610 is de gemeenschappelijke basis onder alle geo-informatiemodellen. In informatiemodellen leggen we de semantiek van een domein vast. Dit zijn afspraken over begrippen (termen en definities) en structuur van gegevens en daarmee essentieel om gegevens te kunnen uitwisselen. Juist dan is het immers van belang dat voor iedereen - mens en machine - duidelijk is wat we met een gehanteerd begrip bedoelen. De NEN Normcommissie Geo-informatie is de beheerder van het Basismodel NEN 3610. Geonovum is het aanspreekpunt voor toepassing van NEN 3610 in geo-informatiemodellen.

De OGC API’s zijn lichtere op de taal van het web gebaseerde standaarden voor het uitwisselen van geo-informatie. De OGC API’s zijn minder specialistisch, makkelijker te gebruiken en spreken daardoor een grotere groep gebruikers aan.

De Omgevingswet bundelt en moderniseert vanaf 1 januari 2024 alle wetten voor de leefomgeving in één wet. Om de uitvoering van de Omgevingswet te ondersteunen, komen de gegevens over de fysieke leefomgeving digitaal beschikbaar en moeten ze uitwisselbaar zijn. Verschillende organisaties ontwikkelen standaarden die dit mogelijk maken, waaronder Geonovum. Geonovum beheert standaarden die betrekking hebben op het digitaal goed overbrengen en presenteren van de inhoud van besluiten en milieu belastende activiteiten.

Bij de opzet en ontwikkeling van een geo-informatie infrastructuur is het de uitdaging om steeds de juiste set standaarden te kiezen. Het Raamwerk van geo-standaarden helpt daarbij. Het benoemt de internationale en nationale standaarden die voor Nederland binnen het geo-domein van toepassing zijn voor aansluiting met andere domeinen. Het raamwerk houdt rekening met aansluiting op de Europese geo-informatie infrastructuur en borgt integratie van het geo-informatie domein in de Nederlandse digitale overheid.

Onder de Wet ruimtelijke ordening was het ruimtelijk planproces volledig digitaal. Om uitwisseling van bestanden mogelijk te maken, werden sinds 2010 de RO Standaarden toegepast. Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht geworden. Op grond van overgangsrecht van Wro naar Omgevingswet worden de RO Standaarden onder voorwaarden nog gebruikt tot uiterlijk 1 januari 2032.

In standaarden voor services is beschreven hoe geodata via het web zijn uit te wisselen. Deze standaarden zorgen ervoor dat we gegevens met behulp van viewers kunnen bekijken, bevragen, downloaden en uitwisselen.

De Standaard voor het beschrijven van begrippen is van cruciaal belang voor organisaties die werken met begrippenlijsten, taxonomieën en thesauri. Toepassing van deze standaard maakt informatie over begrippen beter vindbaar.

Er zijn verschillende manieren om geo-informatie te representeren en uit te wisselen. Dit hangt onder andere af van het soort data. Een algemene onderverdeling is te maken in vectordata, rasterdata en sensordata. Voor deze drie representatievormen zijn er verschillende standaard uitwisselformaten beschikbaar. Ook het beoogde publiek speelt een rol. Verschillende gebruikersgroepen hebben verschillende wensen. Om die te bedienen, is het vaak aan te bevelen om data in meerdere formaten te publiceren.

In opdracht van het ministerie van I&W werkt Geonovum aan een begrippenkader (‘woordenboek’) en een eerste aanzet tot een informatiemodel voor het thema hitte. Achterliggende gedachte is dat door standaardisatie van begrippen er een gemeenschappelijke ‘taal’ ontstaat. Door ook de samenhang tussen begrippen te duiden, kan informatie beter worden opgeslagen en uitgewisseld. Dit is nodig om klimaatadaptatie (maatregelen en effecten) te kunnen monitoren en vergelijken.