Geo-standaarden zorgen ervoor dat we geo-informatie digitaal kunnen uitwisselen en (her-)gebruiken in verschillende softwarepakketten en voor verschillende doeleinden. Er zijn generieke standaarden die basisfunctionaliteiten als 'zoeken' en 'presenteren' mogelijk maken. Daarnaast zijn er standaarden die zich richten op het betekenisvol kunnen uitwisselen van gegevens, vaak binnen een bepaalde sector. Hieronder vind je informatie over de organisatie en het beheer van standaarden. De standaarden documentatie zelf vind je in het overzicht van standaarden.
Organisatie van standaardisatie
Geo-standaardisatie is een internationaal proces. Ontwikkelingen in standaarden op internationaal en Europees niveau, werken door op nationaal niveau. Geonovum beheert de geo-standaarden die nodig zijn om de geo-informatie infrastructuur te laten werken. Daarvoor werken wij samen met verschillende internationale standaardisatie organisaties. Ook nationaal werken wij met standaardisatie organisaties samen. Daarbij gaat het veelal om het op elkaar afstemmen van domeinspecifieke standaarden en om afstemming tussen geo-standaarden en de i-overheid.
Geonovum behartigt de Nederlandse belangen voor geo-standaarden door actief mee te draaien binnen de internationale standaardisatiefora ISO/TC 211 en het Open Geospatial Consortium (OGC), en op Europees niveau in CEN/TC 287 (slapend). Deze drie standaardisatie organisaties maken technische geo-standaarden die Nederland semantisch invult. Deelname in deze fora bestaat onder meer uit deelname aan de werkgroepen die standaarden ontwikkelen en aanpassen. Daarnaast zijn wij actief bij het World Wide Web Consortium (W3C) en volgen we de ontwikkelingen bij OMG en OASIS, die zich bezighouden met standaarden voor ICT. Geonovum zorgt ervoor dat nieuwe en veranderde internationale geo-standaarden, indien relevant, worden geadopteerd en erkend in Nederland.
Nationaal werken wij samen met onder meer infrastructurele standaardenorganisaties als ICTU en Logius, beide actief op het gebied van de i-overheid, en diverse sectorale organisaties, zoals Informatiehuis Water, CROW, Stichting RIONED en de Waarderingskamer.
Generiek en sectoraal
Onze nationale standaarden zijn ontwikkeld op basis van Europese en internationale standaarden, aangevuld met de voor Nederland geldende specifieke eisen. Op het moment dat een nationale standaard is ontwikkeld, geldt dat deze nationale standaard of specificatie leidend is. Wanneer een Europese of internationale standaard de behoefte afdekt, verwijzen wij naar die standaarden.
Generieke standaarden
Bij de nationale standaarden maken wij een onderscheid in generieke standaarden en sectorale standaarden. De generieke standaarden zorgen ervoor dat de geodata infrastructuur kan functioneren. Zij borgen basisfunctionaliteiten als het kunnen vinden van informatie (metadata), het presenteren ervan (visualisatie) en het uitwisselen van data (uitwisselformaten en webservices). Dit soort standaarden is bijvoorbeeld onontbeerlijk voor het functioneren van het PDOK-platform en het Nationaal georegister.
Sectorale standaarden
De sectorale standaarden zijn de informatiemodellen die op een specifiek domein ingaan. Informatiemodellen leggen de betekenis vast van begrippen (de semantiek) en de structuur waarin gegevens worden vastgelegd. Hierdoor kunnen verschillende partijen binnen een sector dezelfde interpretatie geven aan uitgewisselde gegevens. Alle informatiemodellen enten we op het nationale NEN3610 model dat op haar beurt weer is afgestemd op het Europese INSPIRE, dat weer is afgestemd op ISO. Hierdoor zijn geodata, minimaal in technische zin, internationaal uitwisselbaar.
In de bijsluiter informatiemodellering vind je meer informatie over het ontwikkelen en beheren van informatiemodellen door Geonovum. Hierin vind je beschrijvingen van veelgebruikte termen, onze werkwijze, en producten en diensten op het gebied van informatiemodellering.
Open standaarden, deels verplicht
De standaarden die Geonovum beheert, zijn open. Dat betekent dat iedereen deze standaarden mag gebruiken.
Een aantal standaarden die Geonovum heeft ontwikkelt, kent een wettelijke grondslag. Voor die standaarden geldt dat overheidsorganisaties verplicht zijn de standaarden toe te passen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de INSPIRE standaarden, de standaarden voor de geo-basisregistraties en de standaarden voor de Wet ruimtelijke ordening en de Omgevingswet.
Daarnaast geldt het Pas-toe-of-leg-uit principe van het Forum Standaardisatie voor de geo-standaarden die gezamenlijk de basisset geo-standaarden vormen. Bij aanschaf van ICT-producten of ICT-diensten van € 50.000 of meer, moeten overheidsorganisaties deze standaarden uitvragen òf toelichten waarom zij deze standaarden niet kunnen toepassen. Dit geldt bijvoorbeeld voor:
- het basismodel geo-informatie (NEN3610);
- Geography Markup Language (GML);
- metadataprofielen voor geografie en webservices;
- webserviceprofielen voor Web Feature Service en Web Map Service.
Informatiemodellen, berichtenmodellen, presentatiemodellen...
Een standaard bestaat vaak uit verschillende onderdelen. Wat een informatiemodel, een berichtenmodel en een presentatiemodel zijn en waarvoor je ze gebruikt, leggen we je uit in deze video (Also available in English). Je kunt de informatie ook nalezen in de bijsluiter informatiemodellering .
Samenhang geo-standaarden
In het Raamwerk van Geo Standaarden leggen we uit welke standaarden de Nederlandse geo-informatie infrastructuur laten werken en hoe ze met elkaar samenhangen. Het gaat daarbij om de standaarden die de interoperabiliteit borgen van de geo-data infrastructuur met andere domeinen en met internationale en nationale ontwikkelingen.
Voor de overheid zijn de digitale uitgangspunten, principes, richtlijnen en modellen voor dienstverlening en bedrijfsvoering vastgelegd in een architectuur. In de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA) is geo-informatie een integraal onderdeel van het architectuurkader. In het aanvullende 'NORA dossier geo-informatie' lees je hoe je geo-informatie een goede plek geeft in een domein, bedrijfs- of project start architectuur.
Regie-overleg geo-standaarden
Om de samenhang binnen de basisset geo-standaarden en met domeinstandaarden gebaseerd op NEN 3610 te borgen en verbeteren, vindt vier keer per jaar een Regie-overleg geo-standaarden plaats. Het Regie-overleg neemt ook afstemming van de geo-basisregistraties mee in het kader van het traject Zicht op Nederland.
White papers: contourschetsen voor ontwikkelingen
Welke eisen stelt het daadwerkelijke gebruik van geo-informatie aan onze standaarden en infrastructuur? Wat kan er simpeler? Wat moet er juist strenger? Nieuwe platforms, nieuwe technologie en nieuwe regels... Uiteindelijk wil iedereen gewoon data waarop hij of zij kan bouwen. Letterlijk en figuurlijk. Wat vraagt dit van standaarden en wat vraagt dit van de gehele infrastructuur rond geodata? In 2018 verscheen onze eerste whitepaper waarin we onder meer een ontwikkeling naar lichtere formaten voorzien. In 2021 verscheen de tweede white paper: Visie op upgrade Nederlandse Geo-informatie Infrastructuur (NGII). Deze whitepapers vormen een kapstok voor doorontwikkeling van standaarden en het opzetten van gerelateerde projecten.
Hoe beheren en ontwikkelen wij standaarden?
Een standaard moet het werk ondersteunen. Ook als er nieuwe eisen worden gesteld aan het werk of als dingen technisch slimmer kunnen. Om de kracht van gemaakte afspraken duurzaam te borgen, moet je standaarden ergens in beheer brengen. zie ook Artikel: "een standaard is nooit af"
Geonovum beheert zelf diverse standaarden en heeft het beheer daarvan ingericht langs de lijnen van het Beheer- en Ontwikkelmodel voor Open Standaarden (BOMOS). In het document beheer geo-standaarden staat beschreven hoe wij omgaan met de standaarden en met wijzigingen. Ook is een voorbeeld Rekenmodel BOMOS ontwikkeld aan de hand waarvan je snel een indicatie van beheerkosten kunt opstellen.
Als er behoefte is aan (verdere) ontwikkeling van een standaard, stellen we hiervoor een werkgroep in. Werkgroepen staan voor iedereen open en er volgt altijd een openbare consultatie voor een nieuwe standaard of nieuwe versie van een standaard. Tijdens het maken van een standaard betrekken we relevante software leveranciers in het proces om het risico op een implementatiekloof zo klein mogelijk te houden.
Voor de implementatie en beheerfase ontwikkelen wij ondersteunende middelen als voorbeeldbestanden, praktijkrichtlijnen, validators of zelfs conformiteitstoetsen voor certificering.
Voor het vaststellen van standaarden zoals de Basisregistraties zijn er vaak verschillende klankbord- en stuurgroepen waarin alle belanghebbenden zijn vertegenwoordigd en waarin standaarden worden vastgesteld. Voor de generieke, infrastructurele geo-standaarden die Geonovum beheert, stelt de programmaraad van Geonovum formeel een standaard of nieuwe versie daarvan vast. Heb je een vraag over onze standaarden, stuur ons dan een bericht via de geo-standaarden helpdesk. Een gevonden fout of een wens voor verbetering kan je ook langs die weg aan ons melden. Vermeld daarbij in welke situatie het probleem zich voordoet, zodat wij het kunnen reproduceren. Heb je zelf een voorstel voor een oplossing, dan nemen wij die suggestie ook graag mee!
Automatisch op de hoogte blijven via de nieuwsbrief
Meld je aan voor nieuwsbrief De Geo-standaard en ontvang 3 à 4 keer per jaar een update van ons
