Hoogleraar Frank van Harmelen aan de Vrije Universiteit, Faculteit der Exacte Wetenschappen, werkt al zeker tien jaar aan wetenschappelijk onderzoek naar RDF (Resource Description Framework) en Open Data. De laatste tijd zien we steeds vaker toepassingen op dit gebied. Maar waarom zijn die nu “pas” zichtbaar? Waarop hij lachend antwoordt: ‘Nú al zul je bedoelen. Voor veel sectoren, zoals voedsel, medicijnen, energie, is een periode van tien jaar echt niet veel. Eigenlijk is dat best snel. Kijk maar eens hoe lang er al zonnecellen op de markt zijn. En nu, zo’n vijftien jaar later, leggen we ze meer en meer op onze daken. Dat sneeuwbaleffect verwacht ik binnenkort ook met Open Data.’
‘De ontwikkelingen rond Open Data vergelijk ik met een kar die we de heuvel op aan het duwen zijn. Dat is duwen, duwen en nog eens duwen tot ie op de top staat. En dan komt het moment dat die kar met een noodgang de heuvel af gaat en dat je moet rennen om hem bij te houden. Dat omslagmoment is nu met Open Data bereikt. Die “kar” staat op de top en kan elk moment als een sneeuwbal naar beneden gaan rollen. De tijd is er rijp voor. Internationaal gezien neemt Open Data een enorme vlucht. Ik denk wel dat we in Nederland flink vaart moeten gaan maken. We zitten op dit moment wat achter in het peloton. Maar Nederland is een goed georganiseerd land, de data zijn goed op orde, vooral de gemeentelijke basisgegevens en de geografische en kadastrale data. Er is een goede voedingsbodem, dus laten we beginnen om die inhaalslag te maken.’
Pilot als katalysator
Volgens Van Harmelen is een initiatief als de Pilot Linked Open Data zeer welkom, omdat die kan dienen als katalysator. ‘Ik heb mijn hoop echt gevestigd op die zaal vol mensen van de kick-off van de Linked Open Data pilot aanwezig waren op 19 september jl. Die “gewone” mensen van veel (semi)overheidsorganisaties die laten zien dat hun werk nog nuttiger wordt met Linked Open Data, dat is belangrijk. Het besef moet van onder naar boven organisaties binnendringen. Want kijk, de techniek is geen belemmering meer voor het openstellen van data. Het online zetten van een spreadsheet kan iedereen. Wel geef ik toe dat de technische drempel voor Linked Open Data nog vrij hoog is. Gelukkig komen er wel steeds meer (midden- en kleine) bedrijven die de technologie snappen en die daar diensten voor verlenen. Het zou mooi zijn als zij die techniek bij al die gemeentehuizen en overheidsinstellingen binnen fietsen…’
Beter gebruik van data
‘De overheid gebruikt data over bijvoorbeeld bevolking, stadsdelen of natuur, vaak voor eigen doeleinden om er beleid mee te maken of om het te kunnen monitoren’, legt Van Harmelen uit. ‘Veel (semi)overheden, cultuurinstellingen, dienstverleners en de gezondheidszorg bieden data aan die interessant kunnen zijn voor bepaalde groepen. Zo zijn ziekenhuizen tegenwoordig verplicht om data te publiceren over de kwaliteit. Dat is interessant voor patiëntenverenigingen want dat maakt het mogelijk om verschillende ziekenhuizen gemakkelijker met elkaar te vergelijken. En zo zijn data van overheden bijvoorbeeld interessant voor politieke partijen of bepaalde belangengroeperingen. In de wereld van grote organisaties zoals ziekenhuizen maar ook universiteiten weet de linkerhand vaak niet wat de rechterhand doet. Door beter gebruik te maken van data, kun je veel fricties wegnemen. Waarom zou je data niet beschikbaar willen stellen voor een ander?’
Onverwacht hergebruik
‘Ik zeg altijd: het openlijk beschikbaar stellen van data, levert vaak “onverwacht hergebruik” op. Je zult nog versteld staan van wat een ander van “jouw” data kan maken. Een mooi voorbeeld is de website fixmystreet.com. Hier kunnen burgers problemen in de wijk online signaleren. Bijvoorbeeld een oude bank die al weken langs de weg staat en steeds niet wordt meegenomen door het grofvuil. Dit wordt dan door iemand gerapporteerd als open data. De gemeente kijkt vervolgens naar de reports op de website en gaat er mee aan de slag. Op die manier los je alledaagse problemen samen op. Waarom stellen ziekenhuizen wachtlijsten niet als open data beschikbaar? Patiëntenverenigingen zouden er veel baat bij hebben, want patiënten kunnen dan veel gemakkelijker zien waar ze snel geholpen kunnen worden voor een bepaalde behandeling. En zo vallen er nog legio mogelijkheden te bedenken.’
Web van data
‘In plaats van data openbaar te maken, zijn ze nu juist nog vaak weggestopt. Hierdoor kunnen mensen van buiten er niet bij. En de mensen die wel toegang hebben, kunnen vaak maar bij één dataverzameling, waardoor het niet mogelijk is om verschillende datasets te combineren. Het zijn allemaal aparte silo’s met data die niet aan elkaar gelinkt zijn. We streven juist naar Open Data, en liever nog een stap verder: Linked Open Data. Bij Open Data wordt data in algemeen toegankelijke formats gepubliceerd, waardoor mensen er gemakkelijk bij kunnen. Door die open data dan vervolgens ‘te linken’, zorg je dat er verbanden worden gelegd tussen al die data. Eigenlijk zouden data net zo gemakkelijk te vinden moeten zijn als je websites vindt al surfend over het internet. Het WWW is een web voor tekst en plaatjes is: open en onderling verbonden. Hetzelfde geldt voor Linked Open Data, maar dan in de vorm van een web voor data.’
Standaarden
‘En waarom het web nou zo goed werkt? Omdat we een aantal afspraken hebben gemaakt waar iedereen zich aan houdt’, aldus de hoogleraar. ‘We hebben gekozen voor HTML als gemeenschappelijke taal, en webadressen beginnen altijd met http://. De rol van standaarden is de interoperabiliteit. Dat is dus interoperabiliteit zonder dat mensen elkaar hoeven te kennen of spreken. We houden ons aan die afspraken, die standaarden. En als iedereen zich er aan houdt, dan werkt het. En zo is het ook voor data. Tot en met de vijf sterren van Tim Berners-Lee zijn er goed bruikbare standaarden voor het publiceren van data, die wereldwijd gebruikt worden. Een technische barrière is er niet. Nu nog de adoptie: mensen moeten het willen, het willen gebruiken.’
Geodata centraal
‘Linked Open Data zal geen buzzword worden. Die illusie heb ik niet. Zo is ook HTML geen alledaags woord geworden. Maar als je ziet wat het ons heeft gebracht? De dienstverlening die ontstaat door Linked Open Data is enorm. Daar zit nog een gat in de markt’. Frank van Harmelen is optimistisch over de toekomst van Linked Open Data. ‘Die kar is over de heuvel en gaat nu vaart maken. Nederland gaat een inhaalslag maken, terwijl Europa enorm duwt. Europese instanties publiceren al veel in open data formaat, daar wordt veel in geїnvesteerd. Economisch gezien, zal dit een interessante sector worden. Ik zie kansen voor datamakelaars die gaan bemiddelen in vraag en aanbod, maar ook voor het midden- en kleinbedrijf. Daar zit de innovatie. Op sommige momenten ben ik heel optimistisch en dan denk ik dat er een omslag zal komen. Dan zijn data altijd open, op enkele uitzonderingsgevallen na. En geodata spelen hier een bijzondere rol in, want locatie neemt altijd een centrale rol in bij het aan elkaar koppelen van data. Geodata is de spil.’
