Burgerkracht, innovation hacks, basisprincipes voor een smart city. Op 29 oktober kwam het allemaal voorbij in de zevende bijeenkomst van het platform Sense for Society | een living lab voor het internet of everything. We waren te gast in Zwolle, waar Maarten Veeger, eenheidsmanager Ontwikkeling & Strategie bij de gemeente, ons welkom heette. 'Technologie gaat het leven steeds meer beheersen, maar wat weten we er eigenlijk van? En wat kunnen we er mee? Zwolle kiest voor het met technologie versterken van het DNA van de stad', aldus Maarten Veeger. Dat DNA van Zwolle is burgerkracht. 'In Zwolle is veel maatschappelijke betrokkenheid. De stad kent relatief veel familiebedrijven en er is veel bereidheid om samen te werken. Hoe kan nieuwe technologie helpen om deze kracht bij maatschappelijke vraagstukken te benutten? De praktijk wijst uit dat burgerkracht vooral heeft te maken met fysieke verbinding tussen mensen. Zwolle experimenteert om te zien hoe digitale middelen hierin ondersteuning kunnen bieden.' Van een open data portaal tot een project met wearables om de effecten van een bewegingsprogramma voor ouderen te monitoren en de organisatie van een innovation hack.
Innovation hack Burgerkracht
Om de burgerkracht in Zwolle te ondersteunen, organiseerde Zwolle eind augustus samen met Data Science Amsterdam een innovation hack. In de innovation hack gingen dataspecialisten één weekend aan de slag met de grote hoeveelheid data die in en over de stad beschikbaar zijn. Dankzij de persoonlijke interesse in onderzoek van beleidsadviseur Jaap Pleeging (‘van ponskaart naar big data’) konden de deelnemers aan de hack onder meer putten uit data van decennialang periodiek onderzoek in het sociale domein. Na een zorgvuldige voorbereiding is de hack eind augustus van start gegaan. Vertrekpunt waren vragen als: welke condities bevorderen of belemmeren burgerkracht en hoe sluit je vanuit overheid en zorgverlening het beste aan op beschikbare burgerkacht?
Zwolle bekijkt nu welke leads die uit de hack naar boven zijn gekomen aanleiding geven tot nader onderzoek. Een bijzonder resultaat is in elk geval dat er zoveel (regionaal) enthousiasme is losgemaakt, dat Zwolle nu een eigen Zwolse data-science community heeft. Leerpunten zijn er ook. In de Zwolse data hack zijn de dataspecialisten bewust heel vrij gelaten. Door meer domeinexperts met de dataspecialisten te laten samenwerken, zo is de overtuiging, kan je nog betere resultaten bereiken. Vooral omdat je zo al vroeg kennis kan inbrengen van domeinspecifieke modellen en methoden.
Een standaard voor Smart Cities
De term Smart City valt met enige regelmaat. Er zijn heel veel definities voor en heel veel lijstjes wat een stad al dan niet slim maakt. Tijd voor een standaard? Nico Tillie, ontwerper en adviseur duurzame ontwikkeling in Rotterdam en vice president van de World Council on City Data is in elk geval een voorstander. Hij raakte als ontwerper betrokken bij de ISO 37120-standaard voor Smart Cities. ‘Wij werden als stad gerankt in smart city, maar hadden geen toegang tot de data van onze eigen stad. Die moest je kopen. Omdat je eigenlijk geen heldere feedback hebt over je scores - je weet immers niet hoe iets tot stand komt - kan je de uitkomsten niet toelichten. Voor je het weet vergelijk je appels met peren.’
Met de ontwikkeling van een ISO standaard voor Smart Cities kan hier een eind aan komen. De International Organisation for Standardisation (ISO) heeft op zo’n twintig thema’s definities vastgesteld van wat een stad slim maakt. Zo wordt het mogelijk om geverifieerde benchmarks te maken. En omdat je als stad met je eigen data werkt, houd je als stad controle over je eigen gegevens. De ISO norm voor Smart Cities maakt dankbaar gebruik van de definities uit bestaande ISO standaarden in de diverse domeinen. Zo kan je data die je toch al verzamelt, eenvoudig verwerken in de monitor. Aan de standaard is ook een open data platform gekoppeld. En een tool waarmee je vragen aan data kan stellen. Het is een eenvoudige tool die geen concrete antwoorden geeft, maar wel mogelijke onderzoeksrichtingen naar voeren kan brengen. Geonovum gaat via het living lab de mogelijkheden verkennen voor implementatie en toepassing van de ISO 37120 door steden.
Maatschappelijk rendement uit openheid
Frans Jorna, lector Governance bij Saxion, gaf een college over openheid. Open data, open standaarden, open by design enzovoort. ‘Zowel in Europa als wereldwijd zie je twee bewegingen,’ vertelde Frans Jorna, lector Governance bij Saxion. ‘Steden ontsluiten data èn ze willen zorgen dat die gegevens niet alleen economisch renderen, maar ook maatschappelijk.’ Een lichtend voorbeeld volgens Jorna is Estland. In deze Baltische staat kan iedereen, dus burgers, bedrijven en overheid, onderling data delen. Burgers bepalen zelf wie welke data mag inzien.’ Dit systeem draait op standaardisatie. Veel verdergaand dan in Nederland het geval is. Belangrijk voor een smart city is dat waardecreatie voorop staat. 'De slimme stad in de 21ste eeuw verbindt met mensen, is open by design en stelt ondernemers en inwoners centraal’, vertelt Jorna. ‘Burgers en bedrijven creëren. De overheid faciliteert. Deze wereld vraagt om methodieken voor co-creatie. Daarbij moeten ook bottlenecks geslecht. Zoals: wat mag en wat mag niet. Durven wij het aan om inwoners zelf hun gegevens te laten beheren? En kunnen wij na een hackathon gegevens niet 48 uur beschikbaar hebben, maar zou dat ook zes maanden kunnen?’
Toegankelijkheid, openheid, interactie zijn voorwaarden voor een slimme stad. De mate waarin inwoners zelf vorm kunnen geven aan technologie, om er diensten uit te halen die voor hen van waarde zijn, bepaalt hoe slim de stad is. Volgens Jorna zou smart city governance daarom moeten gaan over maatschappelijke vragen - wat is de vraag en wie heeft daar baat bij?. Het gaat over standaardisatie en de uitwisselbaarheid van oplossingen. Over open source en open standaarden en over het op orde brengen van de informatiebasis. En bovenal over het betrekken van de benutter als co-producent.
Presentaties
De presentaties van de verschillende sprekers en sessies kunt u hieronder nog eens bekijken.
- Programma | Michel Grothe
- Welkom Zwolle | Maarten Veeger
- Innovation hack | Marcel Broekhaar, gemeente Zwolle, Jaap Pleeging, gemeente Zwolle, Jos Darmanta, Data Science Amsterdam
- Een standaard voor Smart Cities | Nico Tillie
- Governance van smart cities | Frans Jorna
- Sensor standaarden | Marcel Reuvers