Een gemiddelde burger denkt dat hij met het raadplegen van het bestemmingsplan op ruimtelijkeplannen.nl de actuele regels wel te pakken heeft. Dat er onder zo’n plan ook nog herzieningen kunnen zijn vastgesteld, is soms pas een laag dieper in het systeem te zien. In de Omgevingswet is er straks één omgevingsplan waarin altijd de actuele regels staan. Hoe kan je daar als gemeente op voorsorteren?
Veel gemeenten zullen de volgende situatie herkennen: de gemeenteraad heeft een bestemmingsplan voor een groot gebied vastgesteld. Gedeputeerde Staten hebben een reactieve aanwijzing gegeven en naar aanleiding van het beroep dat tegen het bestemmingsplan is ingesteld, heeft de Raad van State een aantal onderdelen van het bestemmingsplan vernietigd. De gemeente heeft daarbij de opdracht gekregen onderdelen van de uitspraak te verwerken in het elektronisch vastgestelde plan dat te raadplegen is op www.ruimtelijkeplannen.nl.
Onder dit bestemmingsplan uit Valkenburg (ZH) ligt een aantal gerechtelijke uitspraken. Het is niet in één oogopslag te zien of deze in het zichtbare plan zijn verwerkt. [bron: ruimtelijkeplannen.nl]
Voor een burger is het dan al lastig om te begrijpen wat het geldende recht op een bepaalde plek is. Het wordt nog lastiger als in de periode tussen de oorspronkelijke vaststelling van het bestemmingsplan en de dag waarop de Raad van State uitspraak heeft gedaan, voor hetzelfde gebied herzieningen, wijzigings- en uitwerkingsplannen zijn vastgesteld. Door de gelaagde opbouw van Ruimtelijkeplannen.nl liggen die plannen onder het bestemmingsplan dat aan de uitspraak van de Raad is aangepast, waardoor ze niet meteen zichtbaar zijn. Nog complexer wordt het als vervolgens in hetzelfde gebied na de uitspraak van de Raad uitwerkings- en wijzigingsplannen en herzieningen zijn vastgesteld. Het bepalen wat op een bepaalde locatie het geldende recht is, is dan al moeilijk voor vakspecialisten. Voor iemand die maar een enkele keer een bestemmingsplan raadpleegt, is dat in zo’n situatie nagenoeg onmogelijk.
Overzicht houden
In 2018 treedt de Omgevingswet in werking. Op grond van deze wet heeft iedere gemeente één omgevingsplan voor het hele grondgebied. Dit omgevingsplan bevat altijd de actuele, geconsolideerde versie van de regels die de gemeenteraad vaststelt voor de fysieke leefomgeving.
In de Memorie van Toelichting bij de Omgevingswet staat dat het overgangsrecht zal bepalen dat alle bestaande bestemmingsplannen en beheersverordeningen worden aangemerkt als onderdeel van één omgevingsplan. Gemeenten beschikken formeel al direct bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet over één omgevingsplan voor het hele grondgebied. Maar dat is nog iets anders dan één op de Omgevingswet gebaseerd omgevingsplan voor de hele gemeente.
Voor de gemeente die zich voorbereidt op de Omgevingswet is het interessant om alvast te zorgen voor een digitaal overzicht waarop voor iedere locatie direct duidelijk is wat het geldende recht is. Van daaruit kan, hetzij in één keer, hetzij in stappen, worden toegewerkt naar een situatie waarin de gemeente daadwerkelijk beschikt over één omgevingsplan voor het hele grondgebied dat volledig is opgesteld conform de Omgevingswet en de dan geldende digitale Omgevingswetstandaarden. We beschrijven hier twee voorbeelden van hoe gemeenten tot zo’n digitaal overzicht zouden kunnen komen. Maar er zijn meerdere varianten en manieren te bedenken.
Regelmatig actualiseren
Een manier om één digitaal overzicht te krijgen voor het hele grondgebied is om vaker dan de reguliere 10-jaarstermijn nieuwe bestemmingsplannen vast te stellen. De gemeenteraad kan dat doen als er in een bepaald plangebied een aantal wijzigingen zijn geweest. Alle aanwijzingen, uitspraken, herzieningen, uitwerkings- en wijzigingsplannen die zich in de tussentijd hebben voorgedaan, kunnen op dat moment worden verwerkt tot een nieuw juridisch bindend vastgesteld bestemmingsplan. De oude bestemmingsplannen en besluiten die door het nieuwe plan zijn vervangen, vervallen dan. Als de gemeente dit doet voor alle integrale bestemmingsplannen ontstaat er een reeks bestemmingsplannen die het hele grondgebied dekken. Op Ruimtelijkeplannen.nl is dan nog maar één laag bestemmingsplannen te vinden die voor ieder onderdeel van het grondgebied eenduidig inzicht geven in de geldende situatie. Voordeel is dat er na de periodieke vaststelling maar één bestemmingsplan geraadpleegd hoeft te worden om te weten wat het geldende recht is op een bepaalde locatie. Als nadeel geldt dat er een volledige bestemmingsplanprocedure nodig is om wijzigingen te verwerken die al een eigen procedure hebben doorlopen. Alle onderdelen van het bestemmingsplan staan dan weer ter discussie. Ook kost deze methode behoorlijk wat extra werk en tijd: het opstellen van een volledig bestemmingsplan, inclusief een nieuwe toelichting die een volledige motivering vormt voor het nieuwe bestemmingsplan, en de tijd die het voeren van een procedure kost.
Consolideren
Een andere manier om tot één digitaal overzicht te komen, is het maken van een geconsolideerde versie van ieder integraal bestemmingsplan. Het oorspronkelijke bestemmingsplan is in die geconsolideerde versie het uitgangspunt, met daarin verwerkt de reactieve aanwijzing, de uitspraak en de naderhand vastgestelde herzieningen, uitwerkings- en wijzigingsplannen.
Bij consolideren, verwerk je wijzigingen op het oorspronkelijke bestemmingsplan tot één nieuw, geconsolideerd beeld waarin alle actuele regels staan. Daarnaast blijft het oorspronkelijke bestemmingsplan beschikbaar (historie).
Het voordeel van deze methode is dat men na het beschikbaar stellen van de geconsolideerde versies maar één bestemmingsplan hoeft te raadplegen om te weten wat het geldende recht is op een bepaalde locatie. Voor iemand die het bestemmingsplan op een bepaalde locatie wil raadplegen, en zeker voor iemand die daarmee weinig ervaring heeft, is dit een goede service. Op Ruimtelijkeplannen.nl zijn naast de geconsolideerde versie de oorspronkelijke plannen en besluiten te vinden. Een ander voordeel is dat er geen procedure nodig is om tot deze geconsolideerde versie te komen: er wordt geen ontwerp ter inzage gelegd, er worden geen zienswijzen ingediend, de raad neemt geen besluit en er is geen beroep mogelijk.
Dat laatste is tegelijkertijd een nadeel: de geconsolideerde versie van een bestemmingsplan heeft geen juridische status. Als het geldende recht heel zorgvuldig één-op-één wordt overgenomen is er geen enkel bezwaar om bij voorbeeld een vergunningaanvraag aan deze geconsolideerde versie te toetsen. In de tijd dat we alleen analoge bestemmingsplannen hadden, deden we dat immers ook zo; we kennen allemaal de met verschillende kleuren stift gemarkeerde en doorgestreepte delen van het plan waaraan goedkeuring was onthouden. Mocht het komen tot een procedure voor de rechter dan is het beter om te verwijzen naar het oorspronkelijke plan.
Technische tips voor consolideren
De geconsolideerde versie van een bestemmingsplan moet voldoen aan de RO Standaarden 2012. Daarvoor geven we een aantal tips.
De geconsolideerde versie van een bestemmingsplan moet een eigen dossier krijgen en niet terecht komen in het dossier van het oorspronkelijke bestemmingsplan. Dat heeft tot gevolg dat het een eigen identificatiecode moet krijgen. Aan te bevelen is ook om de geconsolideerde versie een naam te geven die het onderscheidt van het oorspronkelijke plan, bijvoorbeeld ‘Dorpskernen geconsolideerd’ als het oorspronkelijke plan ‘Dorpskernen’ heet.
Door middel van het attribuut ‘verwijzing naar extern plan’ wordt een relatie gelegd tussen de geconsolideerde versie en de plannen die daarin zijn verwerkt. Op Ruimtelijkeplannen.nl wordt dit getoond als ‘plannen die een relatie hebben met dit plan’. Zorg ervoor dat hier alle plannen worden genoemd die in de geconsolideerde versie zijn verwerkt. Een mooi voorbeeld hiervan is bestemmingsplan ‘Buitengebied 2012 geconsolideerd’ van de Gemeente Barneveld.
Kennis delen
Op weg naar de invoering van het omgevingsplan is het bieden van één overzicht met alle actuele regels een prettige service naar uw burger. Heeft u plannen om deze service te gaan verlenen en wilt u uw kennis hierover delen? Laat dit dan weten via de helpdesk van de RO Standaarden, ro-standaarden@geonovum.nl. Hier kunt u ook terecht met vragen over dit onderwerp. Een aandachtspunt is dat geconsolideerde plannen alleen met de RO Standaarden 2012 kunnen worden gemaakt. Een van de validatieregels in de Validator van Ruimtelijkeplannen.nl dwingt dat af. Dat kan inhoudelijk onwenselijk zijn en extra werk opleveren als je van een 2008-plan een geconsolideerde versie wilt maken. Daarom gaat Geonovum de komende tijd onderzoeken of het wenselijk is om die validatieregel te laten vervallen. Wij horen graag of u het wenselijk vindt om van 2008-plannen geconsolideerde versies te maken.
